Niniejszy słownik doczekał się ponownego jubileuszu - zarówno w sensie czasowym (niedawno skończył on 10 lat), lecz także w sensie liczby zawartych w nim słów. Początkowo posiadał on, jeśli mnie pamięć nie myli, ok. 11 tysięcy słów, a teraz - grubo ponad trzy razy więcej, a konkretnie ponad 38 tysięcy. Czasami rósł on bardziej, czasami mniej dynamicznie, jednak cały czas starałem się go aktualizować regularnie, przynajmniej raz na dwa miesiące. Oczywiście aktualizacje te nie byłyby bez pomocy rzeszy dobrych ludzi, których spotykałem na swojej drodze - mam tu na myśli nie tylko tych, którzy wykonali olbrzymią pracę poprzez korektę części gramatycznej i tekstów litewskojęzycznych, lecz również tych wszystkich użytkowników słownika, którzy mi donosili o wszelkich zauważonych błędach i brakach. Za to im jeszcze raz dziękuję.

Jak to jednak jest, że wielu z Was nie może się tu doszukać potrzebnych słów? Po pierwsze - słownik ma tylko 38 tysięcy słów i nie można od niego oczekiwać zbyt wiele. Na próżno w nim szukać terminów specjalistycznych, w szczególności z tych dziedzin, o których autor nie ma zielonego pojęcia. Po drugie, nawet może się zdarzyć, że w słowniku nie znajdziecie nawet niektórych podstawowych pojęć - tak jest, ja sam cały czas spostrzegam kolejne braki. Stąd też nie traci aktualności mój apel z prośbą o donoszenie mi o wszelkich zauważonych błędach i brakach. Za wszelkie uwagi jestem niezmiernie wdzięczny.

Czasami jednak ryzyko niepowodzenia poszukiwania możemy sami zmniejszyć. Oto parę rad:

  • Może to banał, ale muszę go powtórzyć: język łotewski różni się dość znacznie od litewskiego. Dlatego też jeśli chcesz przetłumaczyć coś z języka łotewskiego, to nie jest to właściwy adres! To samo dotyczy języka rosyjskiego, który z litewskim naprawdę nie jest spokrewniony!

  • Pamiętaj o ortografii. Fonetyczne wpisanie słowa według reguł polskich (np. SZWENTAS zamiast ŠVENTAS lub SVENTAS) nic nie da!

  • Zarówno język polski, jak i litewski są językami fleksyjnymi. Oznacza to, że słowa występują w różnych formach, z różnymi końcówkami. Słownik rozpoznaje jednak tylko formy podstawowe. Dlatego też jeżeli się wpisze np. polskie słowo "bogatej" (np. spadek po bogatej ciotce), to nie należy się spodziewać sukcesów. Słownik zna tylko formę podstawową rodzaju męskiego "bogaty". Podobnie jest ze słowami litewskimi - zamiast np. "turtingos" (bogatej) należy wpisać "turtingas" (bogaty). Jeżeli nie znasz formy podstawowej danego słowa, spróbuj wpisać jego początek, np. bogat lub boga, a po litewsku turting lub nawet turt. Słownik wynajdzie wszystkie słowa rozpoczynające się w ten sposób. Swoją drogą warto jest jednak choć trochę zaznajomić się z gramatyką języka litewskiego, aby samemu móc odgadnąć formę podstawową niezrozumiałego słowa.

    UWAGA! Nie należy stosować "gwiazdki" przy podawaniu pierwszych liter szukanego terminu. Wpisanie bogat* z góry skazane jest na niepowodzenie.

  • Słownik nie posiada imiesłowów (np. einantis - idący). Dlatego najlepiej byłoby znać formę podstawową (bezokolicznik) czasownika (w tym przypadku eiti - iść). Więcej na ten temat można przeczytać w dziale gramatyki. W przypadku problemów można na chybił trafił obcinać poszczególne litery z końca szukanego słowa.

  • Słownik generalnie nie zawiera przysłówków, jeżeli istnieje przymiotnik o adekwatnym znaczeniu. Lepiej więc nie szukać słowa pięknie (gražiai), lecz piękny (gražus). Przysłówki tego typu w języku litewskim posiadają zwykle końcówkę -ai lub -iai - wystarczy ją "obciąć", a efekt powinien być.

  • Słownik nie zawiera również żeńskich form rzeczowników oznaczających zawody lub mieszkańców miast, regionów, państw i kontynentów. Owe żeńskie formy w języku litewskim mają przyrostek lub -a, np. mokytojas (nauczyciel) - mokytoja (nauczycielka), lietuvis (Litwin) - lietuvė (Litwinka). Po obcięciu przyrostka lub -a wyszukiwarka nie powinna mieć problemów ze znalezieniem tłumaczenia.

  • Słówka polskie i litewskie mogą posiadać inne przedrostki i przyrostki. Wiemy, że konduktorzy w pociągu mogą poprosić nie tylko bilety, ale również bileciki do kontroli. Podobnie jest z czasownikami - można nie tylko coś łamać, ale i złamać, przełamać, wyłamać, a nawet można się włamać do cudzego domu. Aby zwiększyć szansę na znalezienie znaczenia poszukiwanego słowa, można je wpisać bez owych "dodatków". Wiadomo, że w ten sposób zmienia się nieco jego znaczenie, ale dla pocieszenia dodam, że znaczenia polskich i litewskich przedrostków i przyrostków często są zbieżne. Oto mała ściąga:

    Przedrostek / przyrostek Tłumaczenie polskie Przykład i tłumaczenie Słowo podstawowe i tłumaczenie
    Przyrostki zdrobnieniowe - dodawane do rzeczowników i przymiotników
    -elis, -ėlis, -elė, -ėlė,
    -iukas, -ytis, -ytė,
    -utis, -utė
    przyrostki zdrobnieniowe tėvelis - tatuś
    pilnutėlis - pełniusieńki
    lentelė - tabelka, tabliczka
    motinėlė - mamusia
    berniukas - chłopczyk
    mažytis - malutki
    mažytė - malutka
    vaikutis - dzieciątko
    eglutė - choinka
    tėvas - ojciec
    pilnas - pełny
    lenta - tablica, deska
    motina - matka
    bernas - chłopak
    mažas - mały
    vaikas - dziecko
    eglė - świerk
    Przyrostki czasownikowe
    -ėti wyraża sposób oddziaływania
    zwrotnego (czasownik)
    mažėti - maleć
    intensyvėti - nasilać się
    mažas - mały
    intensyvus - intensywny
    -elėti zdrobnienie czasownika šoktelėti - lekko podskoczyć šokti - skakać
    -inėti, -ioti wskazuje na czynność powtarzalną važinėti - jeździć
    vežioti - wozić
    važiuoti - jechać
    vežti - wieźć
    -inti wyraża sposób oddziaływania
    na inny obiekt / osobę
    (czasownik)
    mažinti - zmniejszać
    intensyvinti - intensyfikować, nasilać
    mažas - mały
    intensyvus - intensywny
    -uoti, -auti -ować (utworzenie czasownika) rezervuoti - rezerwować
    karaliauti - królować
    rezervas - rezerwa
    karalius - król
    Przyrostki rzeczownikowe
    -esys rzeczownik odczasownikowy elgesys - zachowanie elgtis - zachowywać się
    -ėjas -arz, -acz, -iel, -awca (wykonawca czynności) davėjas - dawca duoti - dać
    -ietis -anin (rzeczownik określający przynależność
    geograficzną lub organizacyjną)
    vilnietis - wilnianin
    varšuvietis - warszawiak
    Vilnius - Wilno
    Varšuva - Warszawa
    -imas
    -jimas
    -ymas
    -avimas
    rzeczownik odczasownikowy gėrimas - picie
    kartojimas - powtarzanie
    skaitymas - czytanie
    važiavimas - jazda (jechanie)
    nuogąstavimas - obawa
    gerti - pić
    kartoti - powtarzać
    skaityti - czytać
    važiuoti - jechać
    nuogąstauti - obawiać się
    -ybė -ość (rzeczownik abstrakcyjny) lygybė - równość
    narsybė - odwaga
    lygus - równy
    narsus - odważny
    -ykla -alnia (miejsce) valgykla - jadalnia valgyti - jeść
    -yklė, -iklis -acz, -nik (narzędzie) rodyklė - wskaźnik
    variklis - silnik
    rodyti - pokazywać
    varyti - pędzić
    -ynas -isko (zbiorowość) žodynas - słownik
    beržynas - brzozowisko
    žodis - słowo
    beržas - brzoza
    -ininkas -arz, -acz, -iel (wykonawca czynności) geležinkelininkas - kolejarz
    teisininkas - prawnik
    geležinkelis - kolej
    teisė - prawo
    -ystė -ość, -owstwo (rzeczownik abstrakcyjny) draugystė - przyjaźń
    narystė - członkowstwo
    draugas - przyjaciel
    narys - członek
    -tojas -arz, -acz, -iel (wykonawca czynności) mokytojas - nauczyciel
    vairuotojas - kierowca
    mokyti - uczyć
    vairuoti - kierować (pojazdem)
    vairas - kierownica
    -tuvas -acz, -nik (narzędzie) skaitytuvas - czytnik, skaner skaityti - czytać
    -uma, -umas -ość (rzeczownik odprzymiotnikowy) sotumas - sytość
    šiluma - ciepło
    sotus - syty
    šiltas - ciepły
    -uolis, - ulis -ak, acz, -as (posiadacz cechy) narsuolis - śmiałek
    stipruolis - siłacz
    storulis - grubas
    narsus - odważny
    stiprus - silny
    storas - gruby
    Przyrostki przymiotnikowe
    -ėtas -ysty, -isty smėlėtas - piaszczysty
    žvaigždėtas - gwieździsty
    smėlis - piasek
    žvaigždė - gwiazda
    -inis -owy valstybinis - państwowy
    akademinis - akademicki
    valstybė - państwo
    akademija - akademia
    -ingas wyraża cechę skolingas - dłużny
    madingas - modny
    skola - dług
    mada - moda
    -iškas -iczny magiškas - magiczny
    draugiškas - przyjacielski
    magija - magia
    draugas - przyjaciel
    -okas -aty, -awy (wyraża cechę w "przybliżeniu") kvailokas - głupkowaty, głupawy
    baltokas - białawy
    kvailas - głupi
    baltas - biały
    -tinas wyraża możliwość lub konieczność priimtinas - do przyjęcia
    būtinas - konieczny
    priimti - przyjąć
    imti - brać
    būti - być
    Przedrostki
    ant- na- (zwykle dot. rzeczowników) antkainis - narzut kaina - cena
    ap- o-, ob- aprašyti - opisać rašyti - pisać
    apy-, api- o-, ob-, -awy apiplaukti - opłynąć
    apykaklė - kołnierz
    apygeltonis - żółtawy
    plaukti - pływać
    kaklas - szyja
    geltonas - żółty
    at-, ati- od-, przy-, nad- ateiti - przyjść (nadejść)
    atiduoti - oddać
    eiti - iść
    duoti - dawać
    be- 1) bez-
    2) przedrostek bez znaczenia
    w formach twierdzących
    3) w formach przeczących
    oznacza już nie
    1) benaudis - bezużyteczny
    2) bebūti - być
    (np. kas bebūtų - co by nie było)
    3) nebelaukti - już nie czekać
    nauda - użytek
    būti - być
    laukti - czekać
    bendra- współ- bendrasavininkis - współwłaściciel savininkas - właściciel
    savas - swój
    į- w-, we- įeiti - wejść, wchodzić eiti - iść, chodzić
    iš-wy-, z-, od- išeiti - wyjść, wychodzić, odejść, odchodzić eiti - iść, chodzić
    ne-, nebe- nie-, już nie negeras - niedobry
    nelaukti - nie czekać
    nebelaukti - już nie czekać
    geras - dobry
    laukti - czekać
    nuo- od- (zwykle dot. rzeczowników) nuotolis - odległość toli - daleko
    nu- od-, z-, s-, u-
    wyrażenie trybu dokonanego
    nutrinti - zetrzeć
    nueiti - pójść, odejść
    numušti - zbić
    trinti - trzeć
    eiti - iść
    mušti - bić
    pa- po-, pod-
    wyrażenie trybu dokonanego
    paieškoti - poszukać
    padirbti - popracować / podrobić
    pakelti - podnieść
    ieškoti - szukać
    padirbti - pracować
    kelti - podnosić
    par- przy- (najczęściej wyraża powrót) pareiti - przyjść (do domu), wrócić eiti - iść
    per- prze- permokėti - przepłacać mokėti - płacić
    po- różne znaczenia
    (zwykle dot. rzeczowników)
    polėkis - lot
    poelgis - uczynek
    posakis - powiedzenie
    lekti - lecieć
    elgtis - zachowywać się
    sakyti - mówić
    pra- prze- pralaukti - przeczekać laukti - czekać
    pri- do-, przy-, na-, u- primokėti - dopłacić
    pririnkti - nazbierać, uzbierać
    priimti - przyjąć
    mokėti - płacić
    rinkti - zbierać
    imti - brać
    prie- przy-, przed-
    (zwykle dot. rzeczowników)
    priemiestis - przedmieście miestas - miasto
    prieš- przeciw-, przed- priešgaisrinis - przeciwpożarowy
    priešpaskutinis - przedostatni
    gaisras - pożar
    paskutinis - ostatni
    pro- prze-, pra-
    (zwykle dot. rzeczowników)
    protėkis - przeciek
    prosenelis - pradziadek
    tekėti - ciec
    senelis - dziadek
    pus- pół- pusgyvis - półżywy gyvas - żywy
    są-, san-, sam-, suo- z-, s-, współ-
    (zwykle dot. rzeczowników)
    sąrašas - spis
    sandrauga - wspólnota
    sambūvis - współistnienie
    rašyti - pisać
    draugas - przyjaciel
    būti - być
    su- z-, s-, wz-, za-
    wyraża tryb dokonany
    sumokėti - zapłacić, spłacić
    sujungti - złączyć
    mokėti - płacić
    jungti - łączyć
    tarp- między- tarptautinis - międzynarodowy tautinis - narodowy
    tauta - naród
    te-, tebe- 1) wyraża ciągłość czynności
    2) wyraża tryb rozkazujący
    1) testovėti - (jeszcze) stać
    tebelaukti - (jeszcze) czekać
    2) tegyvuoja - niech żyje
    stovėti - stać
    laukti - czekać
    gyvuoti - żyć
    už- za- uždirbti - zapracować, zarobić dirbti - pracować
    virš- nad-, ponad- viršvalandžiai - nadgodziny valanda - godzina
    -si- się (forma zwrotna)
    występuje tylko po innych przedrostkach
    nusiprausti - umyć się
    nesiprausti - nie myć się
    užsisakyti - zamówić (sobie)
    nuprausti - umyć
    prausti(s) - myć (się)
    užsakyti - zamówić
    sakyti - mówić

Oczywiście podane znaczenia przedrostków i przyrostków nie mają zastosowania w każdym przypadku. Czasami przedrostek może całkowicie zmienić znaczenie słowa, np. statyti - budować, stawiać, ale nustatyti - ustalać, ustalić; traukti - ciągnąć, ale nutraukti - przerwać. Podobnie jest zresztą w języku polskim: stać - przestać (w znaczeniu przerwać), pisać - popisać się itp.

W tabeli nie zostały wymienione przedrostki "międzynarodowe", których znaczenie powinno być jasne, np. antifašistas - antyfaszysta (fašistas - faszysta), amoralus - amoralny (moralus - moralny).

Reasumując, istnieje generalna zasada: jeżeli nie udaje się znaleźć danego słowa, warto wówczas obciąć na końcu parę liter, a na jego początku przedrostek, o ile takowy występuje. Dotyczy to zarówno słów litewskich, jak i polskich.

A jeśli rzeczywiście nie udaje się nic znaleźć - wówczas bardzo proszę o zawiadomienie mnie o tym. Postaram się jak najszybciej przetłumaczyć poszukiwane słowa oraz wpisać je do słownika.